Knut Nystedt – Peace I leave with you
Een loopbaan als componist, organist, dirigent en professor; een nagelaten oeuvre van vele tientallen koorwerken; een reeks eretitels en prijzen; aanwezigheid op het internationale podium tot op hoge leeftijd. Er zijn meer componisten waar deze beschrijving in grote lijnen wel op past, maar wanneer daar het land Noorwegen aan wordt toegevoegd blijft er maar één naam over: Knut Nystedt. Deze muzikale duizendpoot (1915-2014) was de belangrijkste Noorse componist van de Twintigste eeuw en heeft ook buiten zijn land een wijdverbreide reputatie opgebouwd met zijn subtiele en virtuoze werken, die veelal een religieuze inspiratie hebben. Vaak is het Gregoriaans een bron genoemd van de stijl van Nystedt, maar in feite is de hele muziekgeschiedenis in zijn muziekstukken terug te horen.
Nystedt begon voor koor te componeren op Noorse teksten, maar schreef ook al snel muziek op tekst in het Engels. Opus 43, voltooid in 1958, bestaat uit drie motetten met een Engelse tekst die afkomstig is uit de Bijbel. Tussen het eerste (Thuis saith the Lord) en het derde (I will praise Thee, o Lord) bevindt zich het stuk dat we in de komende uitvoering – opnieuw! – ten gehore zullen brengen: Peace I leave with you.
De tekst van dit stuk, dat een van de meest bekende werken van Nystedt is geworden, vindt zijn oorsprong in Johannes 14, vers 27. Het Evangelie van Johannes is meer mystiek dan de andere drie Evangeliën in de Bijbel en de schrijver laat Jezus soms nogal cryptisch aan het woord. Vrijwel heel hoofdstuk 14 is een monoloog waarin Jezus het tegen zijn volgelingen heeft over de dingen die gaan komen. Er staan veel oneliners in die tegeltjes aan de wanden van de huiskamers van vele gelovigen hebben gesierd, zoals: Ik ben de weg, de waarheid en het leven; In het huis van mijn Vader zijn veel kamers; Als je mij liefhebt, houd je dan aan mijn geboden. Dan in het 27e vers: Ik laat jullie vrede na; mijn vrede geef ik jullie, zoals de wereld die niet geven kan. Maak je niet ongerust en verlies de moed niet (vertalingen: NBV).
In veel werken van moderne componisten speelt het wereldse en het hemelse een rol, waarbij soms het geluid van het wereldse door traditionele drieklanken wordt vertolkt en het hemelse weerklinkt door nieuw bedachte akkoorden, klankvelden die niet historisch consonant te noemen zijn. Bij Nystedt is dit verschil niet zo duidelijk te merken: de bijzondere akkoordopeenvolgingen die het werk kenmerken vind je door het hele stuk heen, en de niet-traditionele akkoorden op tel 1 van maat 9 en 10, en ook 15 en 16, zijn niet per se aan het wereldlijke of geestelijke te koppelen. Wel valt op dat deze klankvelden zich bevinden op de tekst give unto you: geef ik aan jullie. Dat zou natuurlijk toeval kunnen zijn, maar wellicht is het juist referentie aan de connectie tussen aarde en hemel?
De tekst is maar kort, zeker in het Engels (boven onze bladmuziek staat adapted by Frank Pooler maar de tekst is letterlijk overgenomen uit de King James Bible). Regelmatige woord- en fraseherhalingen zijn dus nodig om het motet voldoende lengte te geven. Dat begint al bij het eerste woord: peace wordt driemaal gezongen (in de damespartijen, tweemaal door de heren) waarbij de derde keer iets meer intens – maar zeker niet luider – mag klinken dan de eerste. Zo is het ook aan het einde van het stuk, maar dan andersom: er staat nadrukkelijk geen decrescendo in het laatste systeem. Er mag een metaforische last van de zanger afvallen op de laatste neither (let it be) afraid, waardoor het wellicht minder intens klinkt, maar het is niet de bedoeling dat de muziek er zachter gaat klinken.
We hebben het stuk bij het vorige concert al gezongen en in de aanloop daar naartoe zijn verschillende muzikale aandachtspunten gebleken: het zakken in systeem 2 is te voorkomen door de eigen lijn constant te blijven voeden (dus de stijgende sprongen actief groot te houden en dalende klein) en tegelijkertijd elkaar er goed in mee te nemen. Op diverse plekken is de ene partij afhankelijk van de zuiverheid van de andere – zoals de bassen die in maat 11 de cis van de sopranen uit maat 10 overnemen, en in maat 15 de e van de tenoren. Verder is het belangrijk om maat 3 en 4 goed legato te zingen en de medeklinkers uit te stellen (vooral van with naar you). En in maat 16 valt de climax niet op de derde tel, maar al op de eerste: bij tel 3 zingen we ineens dolce, zoetgevooisder dan de voorgaande noten.
Een loopbaan als componist, organist, dirigent en professor; een nagelaten oeuvre van vele tientallen koorwerken; een reeks eretitels en prijzen; aanwezigheid op het internationale podium tot op hoge leeftijd. Er zijn meer componisten waar deze beschrijving in grote lijnen wel op past, maar wanneer daar het land Noorwegen aan wordt toegevoegd blijft er maar één naam over: Knut Nystedt. Deze muzikale duizendpoot (1915-2014) was de belangrijkste Noorse componist van de Twintigste eeuw en heeft ook buiten zijn land een wijdverbreide reputatie opgebouwd met zijn subtiele en virtuoze werken, die veelal een religieuze inspiratie hebben. Vaak is het Gregoriaans een bron genoemd van de stijl van Nystedt, maar in feite is de hele muziekgeschiedenis in zijn muziekstukken terug te horen.
Nystedt begon voor koor te componeren op Noorse teksten, maar schreef ook al snel muziek op tekst in het Engels. Opus 43, voltooid in 1958, bestaat uit drie motetten met een Engelse tekst die afkomstig is uit de Bijbel. Tussen het eerste (Thuis saith the Lord) en het derde (I will praise Thee, o Lord) bevindt zich het stuk dat we in de komende uitvoering – opnieuw! – ten gehore zullen brengen: Peace I leave with you.
De tekst van dit stuk, dat een van de meest bekende werken van Nystedt is geworden, vindt zijn oorsprong in Johannes 14, vers 27. Het Evangelie van Johannes is meer mystiek dan de andere drie Evangeliën in de Bijbel en de schrijver laat Jezus soms nogal cryptisch aan het woord. Vrijwel heel hoofdstuk 14 is een monoloog waarin Jezus het tegen zijn volgelingen heeft over de dingen die gaan komen. Er staan veel oneliners in die tegeltjes aan de wanden van de huiskamers van vele gelovigen hebben gesierd, zoals: Ik ben de weg, de waarheid en het leven; In het huis van mijn Vader zijn veel kamers; Als je mij liefhebt, houd je dan aan mijn geboden. Dan in het 27e vers: Ik laat jullie vrede na; mijn vrede geef ik jullie, zoals de wereld die niet geven kan. Maak je niet ongerust en verlies de moed niet (vertalingen: NBV).
In veel werken van moderne componisten speelt het wereldse en het hemelse een rol, waarbij soms het geluid van het wereldse door traditionele drieklanken wordt vertolkt en het hemelse weerklinkt door nieuw bedachte akkoorden, klankvelden die niet historisch consonant te noemen zijn. Bij Nystedt is dit verschil niet zo duidelijk te merken: de bijzondere akkoordopeenvolgingen die het werk kenmerken vind je door het hele stuk heen, en de niet-traditionele akkoorden op tel 1 van maat 9 en 10, en ook 15 en 16, zijn niet per se aan het wereldlijke of geestelijke te koppelen. Wel valt op dat deze klankvelden zich bevinden op de tekst give unto you: geef ik aan jullie. Dat zou natuurlijk toeval kunnen zijn, maar wellicht is het juist referentie aan de connectie tussen aarde en hemel?
De tekst is maar kort, zeker in het Engels (boven onze bladmuziek staat adapted by Frank Pooler maar de tekst is letterlijk overgenomen uit de King James Bible). Regelmatige woord- en fraseherhalingen zijn dus nodig om het motet voldoende lengte te geven. Dat begint al bij het eerste woord: peace wordt driemaal gezongen (in de damespartijen, tweemaal door de heren) waarbij de derde keer iets meer intens – maar zeker niet luider – mag klinken dan de eerste. Zo is het ook aan het einde van het stuk, maar dan andersom: er staat nadrukkelijk geen decrescendo in het laatste systeem. Er mag een metaforische last van de zanger afvallen op de laatste neither (let it be) afraid, waardoor het wellicht minder intens klinkt, maar het is niet de bedoeling dat de muziek er zachter gaat klinken.
We hebben het stuk bij het vorige concert al gezongen en in de aanloop daar naartoe zijn verschillende muzikale aandachtspunten gebleken: het zakken in systeem 2 is te voorkomen door de eigen lijn constant te blijven voeden (dus de stijgende sprongen actief groot te houden en dalende klein) en tegelijkertijd elkaar er goed in mee te nemen. Op diverse plekken is de ene partij afhankelijk van de zuiverheid van de andere – zoals de bassen die in maat 11 de cis van de sopranen uit maat 10 overnemen, en in maat 15 de e van de tenoren. Verder is het belangrijk om maat 3 en 4 goed legato te zingen en de medeklinkers uit te stellen (vooral van with naar you). En in maat 16 valt de climax niet op de derde tel, maar al op de eerste: bij tel 3 zingen we ineens dolce, zoetgevooisder dan de voorgaande noten.
